آبادان نیوز: یکی از شاخه های نوین گردشگری، گردشگری یا توریسم پزشکی می باشد. توریسم پزشکی، سفر به جهت معالجه امراض جسمی و اقدام برای جراحی توسط پزشکان در مراکز درمانی می باشد که احتمال دارد به جز معالجه، از اسپاها و منابع درمانی طبیعی نیز استفاده شود (صدرممتاز و آقارحیمی، 1389). این شاخه از گردشگری امروزه به يك صنعت فعال در كشورهاي مختلف در سرتاسر جهان بدل شده است.

كالاسازي خدمات و جهاني سازي خدمات دو مورد توسعه محسوب می شوند که تقاضا براي توریسم پزشكي را آسان می سازد. كالاسازي پروسه ای می باشد كه بازار را از يك توليد خاص به يك بازار بر پایه رقابتانتقال می دهد كه در آن توليد به حدی رسيده كه قادر است منجر به آزادسازي اقتصادي گردد. عامل مهم ديگر در توسعه ي توریسم پزشكي، جهاني سازي خدمات می باشد. طبق تعاريف موجود در موافقت نامه ي عمومي تجارت، خدمات حوزه ي تجارت بسيار گسترده می باشد و تمامی ابعاد مثلث جهاني شدن اقتصادي شامل تجارت، سرمايه گذاري و مهاجرت را شامل می شود (فردوسی و همکاران، 1390).

توسعه پایدار یک نمونه استراتژی توسعه می باشد که همه منابع طبیعی و انسانی را به خوبی منابع مالی و فیزیکی جهت بیشتر نمودن ثروت در طولانی مدت مدیریت می نماید. توسعه پایدار مخالف هر سیاست یا عملکردی است که به نوعی منافع نسل های بعدی را به خطر بیندازد. توسعه پایدار در واقع، محل تلاقی جامعه، اقتصاد و محیط زیست است و فرآیندی دارد که شرایط زندگی مردم را بهبود می بخشد.

باتوجه به اینکه صنعت گردشگری در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر کشور و منطقه ای موثر است و همواره نجات بخش کشورها در بحران های اقتصادی و سیاسی است، نقش کلیدی در تحقق توسعه پایدار دارد.

 

ادبیات توسعه پایدار شهری

کلمه توسعه به لحاظ لغت شناسی یعنی گسترش پیدا کردن، فهمیدن، تکامل و ارتقا می باشد هر چند این کلمه از قرن هشتم هجری جهت توصیف بعضی رویدادهای اجتماعی استفاده می شد، اما بهره گیری گسترده از این کلمه همچون یک قالب انتزاعی جهت فهم ارتقا جامعه های انسانی، به پس از جنگ جهانی دوم و در دهه های پنجاه الی شصت میلادی می رسد. در آن زمان، این کلمه با نوسازی، رشد و صنعتی شدن هم معنی بود و برای مفاهیم و اصطلاحات شبیه، استفاده می شد و در توضیحی دیگر به مفهوم "خروج از لفافه"  می باشد " لفافه" از نظر کاردانان اولیه توسعه، یعنی خارج شدن از جامعه سنتی و معیارهای مربوط به آن. از نظر آنها به منظور کسب توسعه می بایست از منزلگاه سنتی خروج کرد و به سمت نوگرایی رفت. طرحی که مدنظر اشخاصی مانند "رنر، شرام و راجرز" بود. لیکن در حال حاضر معنای توسعه از منظر اکثر کاردانان، تمامی جنبه های زندگی انسان را شامل می شود. توسعه از احتیاجات انسانی شروع می گردد تا به مباحث مرتبط با زندگی معنوی بشر برسد. در توضیح توسعه، می بایست به مواردی توجه نمود که مهمترین آنها عبارتند از اینکه؛ اولا باید توسعه را جستاری ارزشی دانست، دوما آن را روندی چند بعدی و غامض پنداشت، سوما به رابطه و مقارن بودن آن با معنای بهبود توجه نمود. لذا توسعه پنداری می باشد که از ابتدای عصر نوگرایی از سمت فرضیه پردازان برای کشورهایی که دارای حد پائینی از رشد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بودند، بیان گشت. مقصود ابتدایی آنان از معنای توسعه، عرضه طرحی جهت سیر جوامع گوناگون به خصوص به شیوه کشورهای غربی بود، اما بتدریج معنای توسعه پیچیده شد و تعاریف مختلف و نامفهومی از آن ارائه گشت؛ به گونه ای که ارائه یک توصیف کلی برای آن سخت گشت. در تعریفی، توسعه یعنی ارتقا، رشد و انبساط تمامی جنبه های مادی و معنوی زندگی که در ارتباط میان دولت و مردم ایجاد می شود و موقعیت های مطلوبی از منظر امنیت، آزادی فردی، مشارکت سیاسی، رشد اقتصادی و رفاه مالی و ... را به وجود می آورد. علاوه بر این، از دیدگاه مایکل تودارو، توسعه را می بایست روندی چند جانبه پنداشت که نیازمند دگرگونی هایی پایه ای در ساخت اجتماعی، نحوه برداشت عموم مردم و نهادهای ملی و همچنین سرایت رشد اقتصادی، کم شدن بی عدالتی و از میان بردن فقر مطلق می باشد. توسعه در واقع می بایست نشان دهد که مجموعه سیستم اجتماعی، سازگار با احتیاجات مختلف اساسی و نیازهای اشخاص و دسته های اجتماعی درون سیستم، از وضعیت نامناسب زندگی پیشین خارج شده و یه سمت شرایطی از زندگی که به لحاظ مادی و معنوی بهتر است، هدایت می شود (عزیزی و سیدیان هاشمی، 1395).

مقوله های توسعه در راستای پاسخ و راهکاری برای معضلات به وجود آمد تا به دنبال دلیل فقر و روش های از بین بردن آن و به وجود آوردن رفاه برای تمامی طیف های یک کشور و حتی در سطح بین المللی باشد. اندیشمندان، توسعه را پروسه ای می پندارند که دگرگونی ای پیوسته در ابزار، قوانین و روابط مادی، معنوی و اجتماعی زندگی جهت رسیدن به تکامل جامعه و هدف های بشر به وجود آورد. در این مفهوم، پنداره هایی از جمله پویش، تغییر، کمی و کیفی بودن، حرکت از یک سیستم سنتی به یک سیستم مدرن پنهان است (برامکی یزدی، 1387).

توسعه در کلی ترین مفهوم خود به معنای بهبود کیفیت زندگی بشر است بنابراین، انسان ها ثروت واقعی هر کشور را تشکیل می دهند به عبارتی، مورد توجه قرار دادن انسان به عنوان یکی از زیربناهای توسعه این امکان را فراهم می کند تا کشورها باتوجه به ارکان کلیدی شاخص توسعه انسانی (درآمد سرانه، امید به زندگی و نرخ با سوادی) در جهت ارتقای سطح کیفی کشورهایشان گام بردارند. قدمت مفهوم دگرگونی توسعه، به اندازه عمر بشر است علت آن تحولاتی است که در فرم و درونمایه ی زندگی انسان، همواره در حال انجام است و منجر به بهتر شدن شرایط زندگی می گردد. اما توسعه مبتنی بر برنامه ریزی آگاهانه برای پیشرفت جامعه یا مفهوم آکادمیک آن، پدیده ای منحصر به قرن بیستم می باشد که از سال 1917 در کشور شوروی شروع و در طی زمان به خصوص پس از دومین جنگ جهانی با دیدگاه های گوناگون مورد ارزیابی واقع شده است. بعد از پایان جنگ جهانی دوم، به سبب تخریب و انهدام بخش وسیعی از اروپا و آسیای جنوب شرقی، احیای سریع مناطق تخریب شده در اولویت برنامه های جهانی قرار گرفت. همچنین توسعه یکی از مباحث مناقشه آمیز سه دهه اخیر در ایران (بویژه پس از انقلاب) بوده و مباحث پیرامونی آن همچون ابعاد توسعه، توسعه سیاسی، توسعه اقتصادی و اجتماعی جایگاه ویژه ای در مباحث علمی داشته است در عرصه جهانی اساساً تا قبل از دهه 1950 و 1960 میلادی هرگاه سخن از توسعه به میان می آمد، کمیت و کیفیت رشد و توسعه اقتصادی مطمح نظر قرار می گرفت، اما بعد از جنگ جهانی دوم و بویژه پس از آنکه مفهوم توسعه فرهنگی از اوایل دهه 1980 توسط یونسکو در مباحث توسعه مطرح شد، نقش عوامل فرهنگی - اجتماعی در فرآیند توسعه و توسعه نیافتگی برجسته شد. امروزه مفهوم توسعه روند متفاوتی را در کشورهای جهان طی کرده است و در برخی از کشورها نتایج نامطلوب آن به تخریب محیط زیست و آسیب به منابع طبیعی منجر شده است و در برخی کشورهای دیگر به عنوان یک هدف والا و مهم تعریف شده است. در نهایت اگر مفهوم توسعه مقوله ای اجتماعی و اقتصادی در نظر گرفته شود، با شاخص های چون رفاه فردی، درآمد سرانه، برابری قدرت خرید، عدالت اجتماعی و کیفیت زندگی تعریف می شود، اما مفهوم توسعه اقتصادی به تنهایی اغلب با رشد اقتصادی یکسان دانسته می شود و نیز دربرگیرنده ی رشد کمی اقتصاد می باشد و همچنین مفاهیمی مانند دگرگونی اقتصادی در آن نهفته است. ولی توسعه اقتصادی - اجتماعی رشد و پیشرفت پیوسته اقتصادی یک جامعه جهت کسب رفاه شخصی و اجتماعی می باشد این تغییر فقط به وسیله تغییراتی ایجاد می شوند که برگرفته از شالوده های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، علمی و فرهنگی جامعه باشد (عزیزی و سیدیان هاشمی، 1395).

 

توسعه اجتماعی

معنای توسعه اجتماعی بغایت کلی تر از توسعه اقتصادی می باشد و درپی نظرها و مقاصد بزرگتری می باشد، لیکن این مقاصد و نظرها و همچنین معنای توسعه اجتماعی دقیقا توصیف نگشته است. جنبه های مختلف این معنا موجب اختلاف نظر بسیاری شده است و برخی از معیارهای آن در حال تشکیل و تنظیم شدن است. توسعه اجتماعی مبین پدیده بهزیستی تمامی احاد جامعه می باشد و نمی توان عنوان کرد که بهزیستی قابل سنجش است، ولی برخی از معیارهای کمّی موجود می باشند که تا اندازه ای قادر به نمایش بهزیستی جامعه هستند و برخی از کمیت های کیفی هم به شیوه های آماری قادر به تغییر به کمیت های کمّی هستند. توسعه اجتماعی یکی از جنبه های اساسی فرآیند توسعه و نشان دهنده چگونگی نظام اجتماعی در جهت کسب عدالت اجتماعی، به وجود آوردن انسجام و یکپارچه سازی اجتماعی، بیشتر کردن کیفیت زندگی و گسترش کیفیت افراد می باشد. توسعه اجتماعی به شکل وسیع تر به دنبال به وجود آوردن ارتقا در شرایط اجتماعی افراد جامعه شامل ارتقا میزان زندگی، ایجاد بهداشت، خانه، خوراک، شغل و غیره است. مفهوم توسعه اجتماعی در سال 1995 به صورت پیکار با تنگدستی عنوان شد که وظیفه اساسی پیکار با تنگدستی بر دوش دولت های ملی و بازرسی آن بر دوش جمعیت بین المللی بود. این بازرسی در اطلاعیه ژنو بر پاسداشت حقوق افراد، معافیت بدهی های خارجی کشورهای توسعه نیافته، بازرگانی خارجی کشورها، سرمایه گذاری در حوزه های اجتماعی و وظیفه بانک جهانی، استوار بود. معیارهای توسعه هم شامل دستیابی به خدمات آموزشی، تعداد افراد با سواد، طول عمر، سطح مرگ و میر نوزادان، سوء تغذیه و غذای مطلوب، میزان بهداشت و مهار امراض، خانه مطلوب، تساوی زن و مرد می شد و مهمترین مبحث در این حوزه توسعه انسانی و آن هم در واقعیت به مفهوم پیکار با تنگدستی و بی عدالتی می باشد که می بایست با خط مشی گذاری های اجتماعی فراهم آید. بازدارنده های درونی اجتماعی توسعه که احتمالا قسمتی از با اهمیت ترین بازدارنده های توسعه نیز محسوب شوند، به طور کلی به چهار بخش جمعیت و مهاجرت، کیفیت بهداشت و تغذیه، بی سوادی و نارسایی سیستم آموزشی و شکاف طبقاتی و نابرابری اجتماعی دسته بندی می شوند. مسلما می بایست توجه داشت که بازدارنده های فرهنگی توسعه هم همچون تقدیرگرایی، ستیز با مدرنیته، ضعف آگاهی علمی و اختلافات قومی هم، که از نظر تعداد زیادی از صاحب نظران، اساسی ترین بازدارنده های توسعه نیز هستند، به شکل ماحصل اجتماعی خود را آشکار می سازند (عزیزی و سیدیان هاشمی، 1395).

 

توسعه زیست محیطی

امروزه با آشکار شدن نقش مهم هر فرد از جامعه و اهميت ساختارهاي شهري در بهبود کيفيت محيط زيست محلي از يک سو و لزوم متفاوت بودن نوع برنامه هاي محيط زيستي در مقياس هاي مختلف جهاني، منطقه اي، ملي و محلي (شامل شهر و روستا)، اهميت تهيه و اجراي برنامه هاي محيط زيستي محلي توسط جامعه محلي نيز بارزتر گرديده است. بر خلاف اولين دهه توسعه که در آن جوانب اجتماعي و اقتصادي توسعه از هم جدا مانده بودند، دومين دهه توسعه به سوي تلفيق دو جنبه توسعه معطوف شد؛ بنابراين دومين دهه توسعه مسائل جديدي از جمله مشارکت، محيط زيست، جمعيت، گرسنگي، زنان و اشتغال را مورد توجه قرار داد. در سال 1976، ارضاي نيازهاي اساسي جمعيت هر يک از کشورها، اولين و مهم ترين بخش برنامه عمل کنفرانس سه گانه جهاني درباره اشتغال، توزيع درآمد و پيشرفت اجتماعي و تقسيم کار بين المللي را تشکيل مي داد. در گذشته به دليل آنكه برنامه ريزي توسعه اي كشورها غالباً در دست اقتصاددانان بوده، لذا آنان توسعه را فقط در رشد اقتصادي و بالا بردن توليد ناخالص ملي (GNP) مي دانستند و از همين رو، به مسائل زيست محيطي، فرهنگي و اجتماعي در برنامه هاي توسعه در گذشته كمتر توجه شده است، اما به تدريج با آشكار شدن ضعف تفكر آنان و پيدايش مشكلات و مسائل زيست محيطي، گرايش به امر محيط زيست در برنامه هاي توسعه كشورها جدي گرفته شد، به طوري كه از مهم ترين اقدامات صورت گرفته در سطح بين المللي مي توان به برنامه هاي زيست محيطي ازجمله كنفرانس سازمان ملل متحد درباره محيط زيست و توسعه، نام برد كه از مهم ترين اهداف آن جهت دهي به برنامه هاي توسعه در راستاي اهداف توسعه پايدار و با توجه به حفاظت از منابع طبيعي و محيط زيست است (ملکي و سعيدي، 1395).

 

توسعه پایدار

طبق تعریف کمیسیون برانتلند: توسعه پایدار توسعه ای است که نیازهای فعلی را بدون خدشه دار کردن توانایی نسل آینده برآورده ساخته، نیازهای خود را نیز پاسخ گوید (مرادی و رحمانی، 1389).

توسعه پایدار نوعی راهبرد توسعه است که تمام دارایی ها و منابع طبیعی و انسانی را به خوبی منابع مالی و فیزیکی برای افزایش ثروت در بلندمدت مدیریت می کند. توسعه پایدار مخالف هر سیاست یا عملکردی است که به نوعی منافع نسل های بعدی را به خطر بیندازد (توسام، 2001).

بدون شک در بررسی خصوصیات مهم توسعه یافتگی کشورها توجه به معیارهایی چون ویژگی های جمعیت شناختی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اجتناب ناپذیر است. هریک از این خصیصه ها نیز بدون مولفه هایی چون نرخ زاد و ولد و مرگ و میر، امید به زندگی، درصد جمعیت شهری و روستایی، وضعیت مسکن، شرایط اجتماعی و دسترسی به تسهیلات بهداشتی و میزان درآمد سرانه بی معنی خواهد بود. البته در مولفه های اخیر همه اندیشمندان توافق دارند. بعضی به رفاه انسانی توجه کرده و سیستم های طبیعی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را جامع همه شرایط فوق می دانند. براین اساس، می توان مفاهیم توسعه پایدار را در برخورداری از وجوه مشترکی همانند موارد یاد شده، جستجو کرد. در اوایل دهه 1990، و به طور مشخص از کنفرانس ریو، ضرورت بازنگری روال توسعه جهانی با نگرش توسعه پایدار پذیرفته شد؛ توسعه ای که نیازهای کنونی را، بدون کاستن از توانایی نسل های آتی در برآوردن نیازشان، پاسخگو است. توسعه پایدار به مقابله با الگوهای تولید، توزیع و مصرف ناسازگار با طبیعت می پردازد که به اتمام منابع و تخریب محیط زیست می انجامد و تنها فرآیند توسعه ای را تایید می کند که به بهبود کیفیت زندگی انسان ها درحد ظرفیت پذیرش نظام های پشتیبان حیات منجر شود. باری، طرح موضوع توسعه پایدار قداست رشد را شکست و به عدالت بین نسل ها، وابستگی بی چون و چرا به طبیعت، برتری کیفیت توسعه بر کمیت رشد، کل گرایی و توانمندسازی اجتماعات به همراه ارزش های معنوی و انسانی تاکید ویژه ای کرد. به همین دلیل مطالعات شهری جهت گیری دیگری پیدا کرد. برنامه ریزان شهری از توجه صرف به جنبه های کالبدی ابعاد دیگری را نیز مورد توجه قرار دادند. یکی از آنها هماهنگی بیشتر با طبیعت و گرایش به سوی بوم گرایی بود (صابری فر، 1386).

 

بسط مفهومی توسعه پايدار

مفهوم توسعه پايدار دامنه گستردهاي داشته و ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیط زيستی را در برمی گیرد. گستردگی ابعاد توسعه پايدار که هم زمان بر پايداري و بهبود جنبه هاي مختلفی از حیات بشر تاکید دارد، باعث شده است تا علیرغم تفاوت در ديدگاه ها، اين پديده با استقبال بی نظیري در جهان مواجه شود. آنچه مفاهیم متعارف و سنتی توسعه را از مفهوم توسعه پايدار متمايز می سازد، کم توجهی و بعضا بی توجهی به منافع نسل هاي آينده و هزينه هاي خسارات وارده بر محیط زيست و تهديدهايی است که الگوهاي متعارف و سنتی توسعه می توانند بر زيست بوم هاي جهانی تحمیل نمايند. به عبارت ديگر تعاريف سنتی توسعه عمدتا معطوف به تامین منافع نسل حاضر است و منافع نسل هاي آينده و محدوديت هاي محیط زيست در اين تعاريف محلی از اعراب نداشته، يا بهاي لازم به آنها در سیاست گذاري ها داده نمی شده است. تفاوت اساسی ديگر رويکردهاي سنتی توسعه با رويکرد توسعه پايدار در ابعاد جغرافیايی مفهوم توسعه پايدار است. زيرا در مکتب هاي سنتی، توسعه اقتصادی شديدا معطوف به توسعه ملی است، چون سیاست هاي دولت ها براي ارتقاي توسعه، فقط در سطح ملی کاربرد داشته و الزامات و راهکارهايی را چه در قالب سیاست هاي الزام آور و چه در قالوب سیاست هاي تشويقی براي تخصیص منابع و تحولات اقتصادی اجتماعی در مرزهاي جغرافیايی خود به اجرا در می آورده اند. در حالی که در رويکرد توسعه پايدار، به دلیل ماهیت فرامرزي و جهانی بودن منابع طبیعی و محیط زيستی، علاوه بر سیاست هاي ملی دولت ها، مجبورند تا تابع برخی از قواعد منطقه اي و بین المللی باشند. منابعی از قبیل جو کره زمین، اقیانوس ها و تنوع زيستی، آب هاي فرامرزي و... خاص يك کشور نیست، بلکه منابع مشترکی بشمار می آيند که متعلق به تمامی جوامع است، لذا کاهش و جلوگیري از تخريب آنها بستگی به همکاري و مشارکت تمامی کشورهاي جهان دارند، به همین دلیل بسیاري از دانشمندان علوم اجتماعی و محیط زيست بر اين باورند که اجراي سیاست هاي حفاظت از محیط زيست و منابع طبیعی، به جاي اينکه در سطح ملی به اجرا درآيند و تابع مرزهاي سیاسی باشند، بايد در سطح جهانی به اجرا درآمده و از پیوستگی لازم برخوردار باشند. هر چند، در مقطع فعلی اين پیشنهاد ممکن است مورد استقبال قرار نگرفته و بعضا نیز مخالفت هايی را در سطح جهان بدنبال داشته باشد، زيرا در اقتصاد کنونی جهان ابزارهاي سیاست گذاري اندکی دراين زمینه وجود داشته و توافق در زمینه اهداف و اجراي اين توافق ها نیز به دلیل تفاوت ساختاري بین کشورها بسیار مشکل است. اما با توجه شتاب فزاينده فرايندهاي تخريب محیط زيست در جهان و محدوديت هاي منبع ها و چاهک هاي کره زمین اجماع جهانی در اين زمینه اجتناب ناپذير خواهد بود. گرچه در برخی از حوزه ها از جمله موضوع رويارويی با تغییرات اقلیمی اقدامات و سیاست هاي بین المللی آغاز شده است. پايداري چیزی است که در بطن تعداد زیادی از فرهنگ هاي محلی قبل از عصر صنعتی موجود بوده است. در اين فرهنگ ها معنای پايداري در ذات خویش، عقاید، چگونگی عمل، چگونگی شیوه رفتار با اطراف و چگونگی ايجاد مسکن ها را ایجاد می نموده است. بر اين اساس، براي تعداد زیادی از جامعه های محلی، پايداري در بطن چیزهايی که منزه و ارزشمند پنداشته می شود، پنهان است. اين معنا، از دوره انقلاب صنعتی و با پدید آمدن تجددگرایی از یاد رفته بود. در آن زمان، بشر ظالمانه زمین را از بین برد و به استحصال يك طرفه از زمین مشغول شد. به همین علت تعدادی در از رشته هاي متنوع، قصد پشتیبانی از محیط زيست و آينده زمین را کردند و طالب بازسازی وضعیت موجود شدند. بدین گونه مصادف با پدید آمدن پست مدرنیسم که در انتقاد به مدرنیسم ایجاد شد، صحبت هایی از پايداري محیطی و توسعه براساس پايداري به میان آمد. طبق معنای کنفرانس توسعه و محیط زيست که از جانب سازمان ملل در سال 1992 در ريودوژانیرو منعقد شد، «توسعه براساس پايداري یعنی توسعه اي که جوابگوی احتیاجات کنونی باشد، بدون آنکه تاثیری در قدرت نسل هاي آتی در فراهم آوری احتیاجات خویش به وجود آورد». اين معنی مورد پذیرش تعداد زیادی از دولت ها جهت توسعه هاي آتی خویش قرار گرفته است. در تعريف فوق بر سه کلید واژه «توسعه»، «نیازها» و «نسل آينده» تأکید ويژه شده است. در مقام توضیح کاربرد اين سه کلید واژه گفته شده است که واژه «توسعه» براي جلوگیري از ابهام واژه «رشد» که مفهوم گسترش فیزيکی و کمی است، «توسعه» داراي مفهومی کیفی است که با نوعی اعتلاء و پیشرفت سروکار دارد که مجموعه ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی را در خود دارد. همچنین، طرح «نیازها» و «نسل های آينده» در تعريف مزبور متضمن توجه به مفهوم برابري در استفاده از امکانات چه در چارچوب «عدالت درون نسلی» و چه در چارچوب «عدالت بین نسلی» است. توسعه پايدار در يك جمله به معناي افزايش ظرفیت ها و پويايی نظام ملی در همه ابعاد و زير مجموعه هاي سیاسی، اقتصادي، اجتماعی، فرهنگی و محیط زيستی است، تا حدي که نظام ملی قادر به پاسوخگويی به نیازهاي فزاينده و سازگار با طبیعت و تعامل با شرايط متغیر داخلی و خارجی شود. براساس اين ديدگاه توسعه مبتنی بر پايداري، نسبت به کمبود يا اتمام ذخاير طبیعی و نیز تأمین نیازهاي نسل آينده نگرانی وجود ندارد. توسعه مبتنی بر پايداري در اين راستا بر بیشتر کردن دائمی دارایی هاي موجود اصرار می ورزد. اين دارایی ها در دارایی هاي طبیعی، گنجایش هاي انسانی و برآوردهاي اقتصادي و اجتماعی کوتاه می گردد. اين دارایی ها در حقیقت عناصر اساسی توسعه براساس بر پايداري می باشند که در يك نظام متحرک برهم اثری دوطرفه می گذارند. در اين نظام وظیفه عنصر دارایی هاي انسانی به شدت از دیگر عناصر بیشتر می باشد. چراکه اين نظام قادر است فاکتور سازندگی يا از بین بردن دو عنصر ديگر باشد. بهره مندی از گنجایش هاي انسانی اصلی مهم در دستیابی به پايداري محیطی می باشد، چراکه بشر با بهره گیری از علم و قدرت خویش قادر خواهد بود گنجایش هاي فیزيکی و برآوردهاي اقتصادي اجتماعی را کنترل کند و مديريت نماید. طبق مطالب ارائه شده، می توان مقاصد ایده آل پايداري يا توسعه براساس پايداري را به شکل زیر جمع بندی نمود:

- استمرار پروسه هاي بوم شناختی: مقید نمودن استفاده از منابع پایان پذیر، کم کردن میزان پسماندها و آلودگی ها، اشاعه امساک در مصرف میان ثروتمندان، مشخص نمودن ضابطه ها و سیستم قانونی جهت نگهداری از محیط زيست

- استمرار اقتصادي: اختصاص مطلوب تر و مديريت بهتر دارایی ها و روند همیشگی سرمايه گذاري دولتی و خصوصی و اصلاح شکست بازار

- استمرار و نگهداری پايداري سیستم هاي اجتماعی و فرهنگی (پوراصغر سنگاچین و اسمعیل اسدی، 1396).

 

نحوه دستیابی به توسعه پایدار شهری

اساس پایداری شهری این عقیده می باشد که شهر مانند سیستمی باز مستظهر به روند گسترده ورودی مواد و انرژی از محیط زیست می باشد و همه آنها به شکل پسماندها درنهایت خارج می شوند. طبق دیدگاه ویلیام رینر، روند بده و بستان های اقتصاد شهر روندی خطی و یک طرفه مواد و انرژی موجود در طبیعت به اقتصاد شهرها می باشد که در حقیقت پایداری متناهی موقعیت شهر را به وسیله به وجود آوردن ناپایداری طولانی مدت در زمینه های وسیع اطراف بیرون از خویش کسب می کند. لازمه رشد پایدار، پایداری زمینه ی وسیعی است که موقعیت سیستم ها حمایت از زندگانی آن می باشد. بر طبق این مطلب پایداری شهری با پایگانی فضایی از عرصه جهانی تا عرصه های منطقه ای و محلی ارتباطی نزدیک دارد. شهر پایدار ماحصل پروسه توسعه ای می باشد که نگرش و احتمال بهبود مستمر سلامت اجتماعی - اقتصادی اکولوژیکی شهر و منطقه آن را ایجاد نموده و این نگرش و احتمال را به مبادرت تبدیل کرده است. اگرچه شهرها، تولید و مصرف را متمرکز ساخته و الگوهای ناسازگار با طبیعت را اشاعه داده اند، همین شهرها در محیط تمدن ساز خود بزرگترین نوآوری ها و ظرفیت های تحول را فراهم آورده اند. از همین ظرفیت می توان بهره برد و این چشم انداز تیره و تاری را که هم اکنون، از روش های قبلی، فراروی شهرها ایجاد شده، به نحو مناسبی، تغییر داد. یکی از جنبه هایی که تاکنون نادیده گرفته شده و یا لااقل در حد نظریه باقی مانده است، مشارکت مردم است؛ چراکه بدون مشارکت مردم، حتی اگر امکان ساخت شهری زیبا و سالم فراهم شود، حفظ و نگهداری آن، اگر نگوییم غیرممکن، لااقل بسیار هزینه بر خواهد بود. شهر پایدار به شیوه ای مردم سالارانه و از پایین ساخته خواهد شد و بسیاری از علل تعیین کننده در معلول عدم تعادل بوم شناسانه محیط های شهری را باید در عرصه های اجتماعی-اقتصادی ردگیری کرد. پژوهش ها نشان می دهد که فقر شهری همچنان در حال گسترش است؛ و این امر، به ویژه، دامنگیر آنهایی است که در نامناسب ترین موقعیت های شهر اسکان دیده اند. نظر به اینکه شهر ناپایدار را می توان از توسط کم کردن جمعیت، کاهش کیفیت محیط، نامکفی بودن نظام های انرژی، کم کردن اشتغال، مهاجت از صنعت و خدمات و عدم تعادل در آمیزه اجتماعی دموگرافیکی مشخص نمود، تحول این جریان و یا حداقل کم کردن تاثیرات نامطلوب و مضر آنها، حرکت در راهی است که به آن توسعه پایدار می گویند. استفاده از منابع و دفع فاضلاب و ضایعات شهری نه تنها در اطراف شهر اثرگذار است، بلکه اثر محیط زیستی آن بر کره زمین هم چشمگیر بوده و برقرار خواهد ماند. در این وضعیت، احتمال دارد تعارض هایی میان پایداری در سطح های متنوع میان مقاصد استراتژیک و بومی رخ دهد. سازگاری میان این سطح ها و قبول مسئولیت، همچون اشتراک داشتن در به وجود آمدن معضلات توسعه پایدار با همه جنبه هایش خواهد بود (صابری فر، 1386).

 

گردشگری پزشکی

منظور توریسم پزشكي، مسافرت اشخاص به سایر كشورها جهت کسب خدمات پزشكي است كه در اکثر موارد توام با طی اوقات فراغت است يا اشخاص مجالی جهت کسب چنين معالجه ای طی دوره ي فراغت خواهند یافت. توریسم پزشكي از حوزه ي گسترده تر توریسم يعني توریسم سلامت برگرفته شده است. در کتب پزشكي و پژوهش های سلامتي، توریسم پزشكي به عنوان يك تعبیر عمومي استفاده می شود كه معنای آن مسافرت خارجي با مقصود یافتن معالجه پزشكي می باشد و اين مسافرت با يا بدون خدمات توریسم مي باشد. با وصف معنی معین توریسم پزشكي، آمارهايي كه همیشه از آن ارائه مي شود دربردارنده تمامی اشخاص غریبه اي است كه در كشور ميزبان خدمات پزشكي را کسب مي نماید. یعنی، آمارها دربردارنده اشخاص ساکن در كشور خارجي مي شود، هرچند آنان توریست شمرده نمي شوند. علاوه بر این، مراجع گوناگون درباره ي ارزشمندی نسبي کسب خدمات معالجه ای طی مسافرت به كشور ميزبان از جانب توریست های مشروط، اختلاف قابل ملاحظه ای دارند. طبق این مطلب، گستره ای جهت آشکار گشتن مفهوم توریسم پزشكي در شکل 2-1 ارائه مي گردد. طبق اين طيف، «توریست» شخصی است كه در هنگام سپری کردن اوقات فراغت در كشور مقصد هيچگونه بهره اي از خدمات پزشكي نمی برد. يك «توریست درمانگر» شخصی است كه معالجه پزشكي را در هنگامی كه طی مسافرت براي او یکباره معضلات سلامتي پدید آید، کسب مي نماید. «توریست پزشكي» شخصی است كه در كشور ميزبان خدمات پزشكي و خدمات توریستی را تواما کسب مي نماید، مسافرت توریست با هدف کسب خدمات معالجه ای همراه با طی فراغت بوده است. «بيمار براي گذران فراغت» شخصی است كه كشور ميزبان را به منظور کسب خدمات پزشكي برمی گزیند، ولی به یک باره از خدمات اوقات فراغت به ویژه طی زمان کسالت و پی جویی يك عمل جراحي يا معالجه ویژه ای استفاده مي کند. در انتها، يك «بيمار» شخصی است كه كشور ميزبان را تنها جهت کسب خدمات پزشكي گزینش کرده است (فردوسي و همکاران، 1390).

در طی چند دهه اخیر این شاخه از گردشگری، توسعه چشم گیری داشته است، بسیای از کشورهای آسیایی ازجمله تایلند، سنگاپور، کره جنوبی، هند و مالزی از جمله کشورهای پیشرو در این صنعت هستند؛ به طوری که هرسال تقریبا 1.3 میلیون گردشگر پزشکی از اطراف جهان جذب می نمایند که این تعداد روند صعودی را در پیش گرفته است. صنعت گردشگری پزشکی آسیا در حال شکوفایی است، انتظار می رود ارزش این بازار تا سال 2012 میلادی به 4 میلیارد دلار آمریکا برسد. ترکیبی از عوامل مختلف نظیر هزینه های بالای خدمات در کشورهای صنعتی، افزایش سهولت مسافرت های بین المللی، نرخ مطلوب ارز در اقتصاد جهانی، پیشرفت های سریع تکنولوژی و استانداردهای مراقبت در بیشتر کشورها از یک طرف و از طرف دیگر دسترسی به اینترنت منجر به عمومی شدن گردشگری پزشکی شده است. نتایج مطالعات نشان می دهد که افزایش هزینه های درمانی در ایالت متحده آمریکا و لیست انتظار طولانی در کشور انگلستان و کانادا باعث شده است که بسیاری از بیماران کشورهای آمریکایی و اروپایی جهت دریافت خدمات پزشکی به کشورهای در حال توسعه مانند هند، تایلند و مالزی سفر کنند (صدرممتاز و آقارحیمی، 1389).

توریسم پزشکی نوین، ماحصل اهالی کشورهای توسعه یافته می باشد. افرادی که به علت های معین شامل مخارج زیاد خدمات بهداشتی معالجه ای، طویل گشتن پروسه درمانی و غیره قادر نیستند از خدمات پزشکی در کشور خویش بهره برند؛ بدین ترتیب، این امر باعث زیاد شدن تقاضا جهت این نوع خدمات در کشورهای در حال توسعه می گردد. لذا، جهت گزینش یک کشور به عنوان میزبان توریسم پزشکی از جانب بیماران، فاکتورهای متنوع داخلی و خارجی دخیل هستند (معبودی و حکیمی، 1394).

هرچند جهانی شدن خدمات بهداشتی یا توریسم پزشکی، مبحث نوینی نیست و افراد از زمان باستان جهت معالجه امراض به کشورهای خارجی سفر می نمودند؛ اما اکنون این سفر یک طرح متمایزی به نسبت قرن قبل دنبال می نماید؛ به نحوی که اکنون بیماران از کشورهای توسعه یافته به کشورهای کمتر توسعه یافته جهت بهره گیری از مزایایی مانند مخارج کمتر و کیفیت نسبتا بهتر خدمات بهداشتی، سفر می نمایند. در سده پیشین، کشورهای توسعه یافته، مانند ایالات متحده و اتحادیه اروپا، به این علت که زیرساخت های فیزیکی، تسهیلاتی و فنی جهت عرضه خدمات بهداشتی با کیفیت زیاد را داشتند در خلال مدتی که این موارد در تعداد زیادی از کشورهای در حال توسعه وجود نداشتند، میزبان مورد علاقه جهت خدمات بهداشتی پنداشته می شدند؛ ولی می بایست اشاره نمود که اکنون این مطلب برعکس گشته است (لی، 2012).

 

گردشگری پزشکی در ایران

توریسم پزشکی در ایران در سال های قبل به وسیله ی بیماران گوناگونی از کشورهای مجاور، به خصوص از کشورهای عربی مورد عنایت قرار گرفت که به علت مشابهت فرهنگی و قومی، جهت معالجه به استان فارس و شهر شیراز سفر می نمودند. اخیرا نیز شاهد ورود مریض هایی از کشورهای آذربایجان و عراق جهت بهره گیری از خدمات پزشکی در شمال غربی کشور، به خصوص شهر تبریز می باشیم. در کل، اکثر توریست های پزشکی ایران از کشورهای حاشیه خلیج فارس و آسیای مرکزی می باشند که از سری علل ورود آنان به کشور، می توان به کیفیت چشمگیر معالجه در ایران در قیاس با کشورهای مجاور، تعرفه های مطلوب خدمات پزشکی و عرضه خدمات معالجه ای مدرن مانند معالجه های مردن قلب و عروق، پیوند اعضاء به خصوص پیوند کلیه، حلزون گوش، قرنیه و کبد، معالجه امراض چشم، معالجه های نازایی و عمل های زیبایی به رینوپلاستی را مثال زد. پژوهش ها نشان می دهند که آمار مدون و با قاعده از میزان ورود توریست های پزشکی به ایران وجود ندارد و تنها آمار دوره ای مربوط به سال های 1383 و 1384 موجود است؛ که نشان می دهد در این سال ها به ترتیب 12 هزار و 17 هزار و 500 نفر تحت معالجه قرار گرفته اند (معبودی و حکیمی، 1394).

در ایران برای حل مشکلات ناشی از وابستگی به درآمدهای ارزی صادرات نفت، لازم است سرمایه گذاری جهت تولید و صدور آن دسته از محصولات و خدماتی که می تواند موجب ایجاد درآمدهای ارزی شود، انجام گیرد. باتوجه به ارزآوری هنگفتی که از راه گردشگری پزشکی حاصل می شود، بسیاری از سرمایه گذاران بخش خصوصی تمایل دارند تا در صورت مهیا شدن شرایط لازم سرمایه های خود را در این راه هزینه کنند. افزایش سرمایه گذاری توسط بخش خصوصی منجر به توسعه ی اقتصادی و ایجاد اشتغال می شود (صدرممتاز و آقارحیمی، 1389).

مفهوم صنعت گردشگری، در برگیرنده ی زنجیره ای از بخش های صنعتی نظیر تاسیسات اقامتی، تاسیسات پذیرایی، تجهیزات حمل و نقل و غیره است که به منظور فراهم آوردن تسهیلات خدماتی برای گردشگران متشکل شده اند. توسعه پایدار فرآیند تغییر در استفاده از منابع، هدایت سرمایه گذاری ها، سمت گیری توسعه تکنولوژی و تغییر ساختاری و نهادی است که با نیازهای حال و آینده سازگار باشد. مفهوم جدید توسعه پایدار کلی نگر است و همه ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، زیست محیطی و دیگر نیازهای بشری را دربرمی گیرد. به عبارتی، مهمترین جاذبه در توسعه پایدار در جامع نگری آن است. پایداری در گردشگری، مستلزم توجه نظام مند به ابعاد فنی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، تاریخی و زیست محیطی در حرکت به سوی استفاده از جاذبه های گردشگری مطابق با نیاز امروز و حفظ و ماندگاری این منابع برای آینده است. گردشگری به شکل سنتی برای محیط های طبیعی، اجتماعی و اقتصادی آثار منفی دربردارد و ادامه رویه های غلط، آسیب های جدی به این محیط ها وارد می آورد. از سویی گردشگری پایدار بر ایجاد توازن در توسعه گردشگری از طریق رویکردها و سیاست های نوین بخش خصوصی و دولتی در آینده تاکید دارد. کاربرد اصول پایداری در توسعه گردشگری نوین به این معناست که هتل های ساحلی نباید باعث آلودگی سواحل و از بین بردن چشم اندازهای زیبای طبیعی شوند و دامنه کوه ها نباید با ریختن زباله ها آلوده شود، همچنین منابع کمیاب طبیعی و حیات وحش نباید در معرض آسیب گردشگران قرار گیرد. دولت موظف است با وضع قوانین و مقررات، به طور جدی از منابع طبیعی و فرهنگی مقاصد گردشگری محافظت کند و گردشگران هم باید در چارچوب مقررات و با رعایت ظوابط از جاذبه های گردشگری بازدید و استفاده کنند، تنها در چنین چترچوبی است که می توان استمرار کیفیت محصول گردشگری را تضمین کرد. در این راستا گردشگری پایدار شامل توسعه گردشگری، مدیریت و فعالیت هایی است که منجر به حفظ، انسجام و تقویت منابع محیطی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و ماندگاری آنها شود (احمدی و اعتمادی، 1390).

 

1- مقدمه

تجزیه و تحلیل اطلاعات به عنوان مرحله­ای علمی از پایه­های اساسی هر پژوهش علمی به شمار می­رود که به وسیله آن کلیه فعالیت‌های پژوهش تا رسیدن به نتیجه، کنترل و هدایت می­شوند. در این فصل نیز به توصیف داده­های پژوهشی و تجزيه و تحليل داده­هايي كه به وسيله پرسشنامه از افراد نمونه گردآوري شده‌اند پرداخته خواهد شد و سپس به هر یک از فرضیات پاسخ داده می‌شود. نرم افزار مورد استفاده جهت تجزيه و تحليل داده‌ها بسته نرم افزاري spss19 مي­باشند.

داده­های توصیفی مربوط به سن، مقطع تحصیلی و سابقه کاری در جداول زیر ارائه شده اند.

 

درصد فراوانی	فراوانی	سن
5/10 %	11	25-35
7/25 %	27	36-46
8/63 %	67	47 به بالا
100	105	مجموع

منبع: یافته های پژوهش

 

با توجه به جدول بالا بیشترین فراوانی مربوط به رده سنی 47 سال به بالا است که دارای درصد فراوانی 8/63 درصد می‌باشد.

 

مقطع تحصیلی

درصد فراوانی	فراوانی	مقطع تحصیلی
1/37 %	39	لیسانس
3/53 %	56	فوق لیسانس
5/9 %	10	دکتری
100	105	مجموع

منبع: یافته های پژوهش

 

با توجه به جدول بالا بیشترین فراوانی مربوط به فوق لیسانس با درصد فراوانی 3/53 درصد می‌باشد.

 

درصد فراوانی	فراوانی	سابقه کاری
3/14 %	15	1-2
9/61 %	65	3-5
8/23 %	25	6 سال به بالا
100	105	مجموع

منبع: یافته های پژوهش

 

باتوجه به جدول (4-3)، سابقه کاری اکثر پاسخ دهندگان بین 3 الی 5 سال بوده است.

 

KS)

جهت تجزیه و تحلیل داده ها و انتخاب نوع آزمون های مربوط، ابتدا باید به بررسی وضعیت نرمال بودن متغیرها بپردازیم. چرا که اگر متغیرها نرمال باشند، مجاز خواهیم بود هم از آزمون پارامتریک و هم آزمون های ناپارامتریک استفاده نماییم. اما چنانچه متغیرها نرمال نباشند تنها مجاز خواهیم بود از آزمون های ناپارامتریک استفاده نماییم. آزمونی که جهت بررسی نرمال بودن متغیرها استفاده می شود، آزمون کولموگوروف - اسمیرنوف (KS) می باشد. از این آزمون زمانی استفاده می شود که بخواهیم ببینیم داده های متغیر مورد نظر نرمال هستند یا خیر؛ لذا متغیرهای پژوهش را از نظر نرمال بودن با کمک آزمون کولموگوروف- اسمیرنوف بررسی می کنیم. بر اساس این آزمون دو فرض موجود است.

فرض صفر: متغیر مربوط دارای توزیع نرمال است.

فرض یک: متغیر مربوط دارای توزیع نرمال نیست.

نتایج بررسی دو گروه در جدول زیر آمده است.

 

متغییر	مقدار	P
بعد محیط زیست	510/0	070/0
بعد اقتصادی	770/0	064/0
بعد فرهنگی	431/0	133/0
بعد اجتماعی	799/0	060/0
تویعه پایدار شهری	926/0	058/0

همانگونه که یافته های جدول فوق نشان می دهد، مقدار سطح معناداری تمامی متغیرها بیشتر از 05/0 است. بنابراین فرض صفر پذیرفته می شود یا به عبارت دیگر توزیع آماری متغیرها نرمال می باشد.

4- یافته‌های استنباطی

T-test

در این قسمت به بررسی فرضیه‌های پژوهش پرداخته می‌شود.

 

فرضیه اصلی:

توریسم پزشکی بر توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیرگذار است.

 

متغیر توسعه پایدار شهری

متغیر	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد
توسعه پایدار شهری	105	879/3	2141/0

 

براساس مشاهدات جدول 4-5 مشخص گردید که میانگین متغیر توسعه پایدار شهری 879/3 و انحراف استاندارد آن برابر با 2141/0 می‎باشد.

 

T-test تک جمله ای متغیر توسعه پایدار شهری

متغیر	مقدار t	درجه آزادی	سطح معنی‎داری	تفاوت میانگین‎
توسعه پایدار شهری	663/67	104	000/0	257/74

 

برای تجزیه و تحلیل متغیر اول پژوهش از آزمون T-test تک جمله ای استفاده شد. نتایج جدول فوق نشان می‎دهد با مقدار 663/67=t و درجه آزادی 104 در سطح معنی داری 000/0 تفاوت معنی‎داری بین میانگین تجربی مفروض یعنی عدد 50، و میانگین به دست آمده یعنی عدد 257/124 وجود دارد. این به آن معنی است که میانگین متغیر توسعه پایدار شهری بالاتر از میانگین مفروض است. بدین ترتیب نتیجه می شود که توریسم پزشکی بر توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیری مثبت و معنی دار دارد.

 

فرضیه فرعی اول:

توریسم پزشکی بر بعد اقتصادی توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیر گذار است.

 

متغیر بعد اقتصادی

متغیر	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد
بعد اقتصادی	105	977/3	5542/0

 

براساس مشاهدات جدول 4-7 مشخص گردید که میانگین متغیر بعد اقتصادی توسعه پایدار شهری 977/3 و انحراف استاندارد آن برابر با 5542/0 می‎باشد.

 

T-test تک جمله ای متغیر بعد اقتصادی

متغیر	مقدار t	درجه آزادی	سطح معنی‎داری	تفاوت میانگین‎
توسعه پایدار شهری	066/8	104	000/0	704/1

 

برای تجزیه و تحلیل متغیر اول پژوهش از آزمون T-test تک جمله ای استفاده شد. نتایج جدول فوق نشان می‎دهد با مقدار 663/67=t و درجه آزادی 104 در سطح معنی داری 000/0 تفاوت معنی‎داری بین میانگین تجربی مفروض یعنی عدد 20، و میانگین به دست آمده یعنی عدد 257/124 وجود دارد. این به آن معنی است که میانگین متغیر بعد اقتصادی توسعه پایدار شهری بالاتر از میانگین مفروض است. بدین ترتیب نتیجه می شود که توریسم پزشکی بر بعد اقتصادی توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیری مثبت و معنی دار دارد.

 

فرضیه فرعی دوم:

توریسم پزشکی بر بعد اجتماعی توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیر گذار است.

 

متغیر بعد اجتماعی

متغیر	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد
بعد اجتماعی	105	445/4	2977/0

 

براساس مشاهدات جدول 4-9 مشخص گردید که میانگین متغیر بعد اجتماعی توسعه پایدار شهری 445/4 و انحراف استاندارد آن برابر با 2977/0 می‎باشد.

 

T-test تک جمله ای متغیر بعد اجتماعی

متغیر	مقدار t	درجه آزادی	سطح معنی‎داری	تفاوت میانگین‎
بعد اجتماعی	089/43	104	000/0	495/17

 

برای تجزیه و تحلیل متغیر اول پژوهش از آزمون T-test تک جمله ای استفاده شد. نتایج جدول فوق نشان می‎دهد با مقدار 089/43=t و درجه آزادی 104 در سطح معنی داری 000/0 تفاوت معنی‎داری بین میانگین تجربی مفروض یعنی عدد 20، و میانگین به دست آمده یعنی عدد 495/37 وجود دارد. این به آن معنی است که میانگین متغیر بعد اجتماعی توسعه پایدار شهری بالاتر از میانگین مفروض است. بدین ترتیب نتیجه می شود که توریسم پزشکی بر بعد اجتماعی توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیری مثبت و معنی دار دارد.

 

فرضیه فرعی سوم:

توریسم پزشکی بر بعد محیط زیست توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیر گذار است.

 

متغیر بعد محیط زیست

متغیر	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد
بعد محیط زیست	105	051/4	5162/0

 

براساس مشاهدات جدول 4-11 مشخص گردید که میانگین متغیر بعد محیط زیست توسعه پایدار شهری 051/4 و انحراف استاندارد آن برابر با 5162/0 می‎باشد.

 

T-test تک جمله ای متغیر بعد محیط زیست

متغیر	مقدار t	درجه آزادی	سطح معنی‎داری	تفاوت میانگین‎
بعد محیط زیست	762/39	104	000/0	961/7

 

برای تجزیه و تحلیل متغیر اول پژوهش از آزمون T-test تک جمله ای استفاده شد. نتایج جدول فوق نشان می‎دهد با مقدار 762/39=t و درجه آزادی 104 در سطح معنی داری 000/0 تفاوت معنی‎داری بین میانگین تجربی مفروض یعنی عدد 20، و میانگین به دست آمده یعنی عدد 961/27 وجود دارد. این به آن معنی است که میانگین متغیر بعد محیط زیست توسعه پایدار شهری بالاتر از میانگین مفروض است. بدین ترتیب نتیجه می شود که توریسم پزشکی بر بعد محیط زیست توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیری مثبت و معنی دار دارد.

 

فرضیه فرعی چهارم:

توریسم پزشکی بر بعد فرهنگی توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیر گذار است.

 

متغیر بعد فرهنگی

متغیر	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد
بعد فرهنگی	105	201/3	4424/0

 

براساس مشاهدات جدول 4-13 مشخص گردید که میانگین متغیر بعد فرهنگی توسعه پایدار شهری 201/3 و انحراف استاندارد آن برابر با 4424/0 می‎باشد.

 

 

T-test تک جمله ای متغیر بعد فرهنگی

متغیر	مقدار t	درجه آزادی	سطح معنی‎داری	تفاوت میانگین‎
بعد فرهنگی	748/41	104	000/0	095/17

 

برای تجزیه و تحلیل متغیر اول پژوهش از آزمون T-test تک جمله ای استفاده شد. نتایج جدول فوق نشان می‎دهد با مقدار 748/41=t و درجه آزادی 104 در سطح معنی داری 000/0 تفاوت معنی‎داری بین میانگین تجربی مفروض یعنی عدد 20، و میانگین به دست آمده یعنی عدد 065/37 وجود دارد. این به آن معنی است که میانگین متغیر بعد فرهنگی توسعه پایدار شهری بالاتر از میانگین مفروض است. بدین ترتیب نتیجه می شود که توریسم پزشکی بر بعد فرهنگی توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیری مثبت و معنی دار دارد.

 

با استفاده از آزمون فریدمن رتبه بندی متغیرها به صورت زیر می باشد:

 

متغیر	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد	کمینه	بیشینه
بعد محیط زیست	105	961/27	051/2	25	35
بعد اقتصادی	105	704/21	165/2	17	25
بعد فرهنگی	105	095/37	195/4	31	50
بعد اجتماعی	105	495/37	160/4	30	45

 

تعداد	105
مجذور کای	155/285
df	3
معنی داری	000/0

 

جدول فوق، معنی داری آماری را نشان می دهد. مقدار مجذور کای به دست آمده برابر با 155/285 است که در سطح خطای کمتر از 05/0 قرار دارد، نشان دهنده معنی دار بودن آزمون فریدمن می باشد.

 

متغیر	رتبه	میانگین رتبه
بعد اجتماعی	1	51/3
بعد فرهنگی	2	49/3
بعد محیط زیست	3	2
بعد اقتصادی	4	1

 

براساس جدول فوق، توریست پزشکی، بیشترین تاثیر را به ترتیب بر بعد اجتماعی، بعد فرهنگی، بعد محیط زیست و بعد اقتصادی توسعه پایدار شهری آبادان داشته است.

 

نتیجه گیری

فرضیه اصلی پژوهش بیان می دارد که توریسم پزشکی بر توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیرگذار است. برای آزمون این فرضیه از آزمون t-test استفاده شده است، نتایج به دست آمده از این آزمون بیانگر این است که تفاوت معنی‎داری بین میانگین تجربی مفروض یعنی عدد 50، و میانگین به دست آمده یعنی عدد 257/124 وجود دارد. این به آن معنی است که میانگین متغیر توسعه پایدار شهری بالاتر از میانگین مفروض است. بدین ترتیب نتیجه می شود که توریسم پزشکی بر توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیری مثبت و معنی دار دارد. این نتیجه با نتایج مرادی و رحمانی (1389)، شهابیان (1390)، حاتمی نژاد و شریفی (1394)، خادم الحسینی و ادهم (1395)، حسینی نژاد و دریاباری (1396)، شاهینی فر و عزیزی (1396)، نپان (2016)، همسو است. توسعه پایدار، نیازهای نسل کنونی را بدون به مخاطره انداختن توانایی نسل های بعدی برای برآوردن نیازهایشان، تامین می کند و بر رهیافتی دلالت دارد که علاوه بر مسائل زیست محیطی، منابع انسانی و عوامل فرهنگی، عرضه مواد غذایی، صنعت و توسعه شهری در سطح جهانی را مدنظر قرار می دهد. گردشگري در اثرگذاري و اثرپذيري متقابل با شهر و در يك سيستم انسان- محيط مي تواند منجر به توسعه پايدار شهر شود. با توجه به اينكه توسعه پايدار به عنوان جرياني مداوم در تغييرات اقتصادي- اجتماعي و زيست محيطي براي افزايش و ترقي رفاه مستمر كل اجتماع تعريف مي شود و پويشي چند بعدي است، توسعه گردشگري زماني پايدار و منجر به توسعه پايدار شهري مي شود كه مخرب نبوده و امكان حفظ منابع آب و خاك، منابع ژنتيكي، گياهي و جانوري را براي آيندگان فراهم آورد. در این میان مدیران شهری می توانند با برنامه ریزی و کنترل خویش بر روی این مساله منجر به ایجاد توسعه پایدار شهر از طریق ایجاد توریسم پایدار گردند.

 

فرضیه فرعی اول

فرضیه فرعی اول پژوهش بیان می دارد که توریسم پزشکی بر بعد اقتصادی توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیر گذار است. برای آزمون این فرضیه از آزمون t-test استفاده شده است، نتایج به دست آمده از این آزمون بیانگر این است که تفاوت معنی‎داری بین میانگین تجربی مفروض یعنی عدد 20، و میانگین به دست آمده یعنی عدد 257/124 وجود دارد. این به آن معنی است که میانگین متغیر بعد اقتصادی توسعه پایدار شهری بالاتر از میانگین مفروض است. بدین ترتیب نتیجه می شود که توریسم پزشکی بر بعد اقتصادی توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیری مثبت و معنی دار دارد. این نتیجه با نتایج تحقیقات مرادی و رحمانی (1389)، شهابیان (1390)، حاتمی نژاد و شریفی (1394)، خادم الحسینی و ادهم (1395)، شاهینی فر و عزیزی (1396)، همراستا می باشد. کیفیت خوب خدمات بهداشتی درمانی شهر آبادان و نیز زبان مشترک مردم عراق با اکثر شهروندان، منجر به ورود گردشگر عراقی جهت دریافت خدمات پزشکی به شهر شده است. ورود گردشگران و نیاز آنها به خدمات پزشکی، رفاهی و تفریحی، منجر می شود نیاز به مشاغلی مانند رهنما و تورلیدر، راننده، هتل دار، مترجم و غیره در شهر بیشتر گردد. علاوه بر این، استفاده گردشگران از مراکز خرید، فروشگاه ها، رستوران ها، بیمارستان ها و ...، سطح درآمد مردم شهر را بالاتر می برد. بطور کلی می توان گفت که گردشگری پزشکی با افزایش فرصت های شغلی، تولید درآمد، ایجاد مشاغل فصلی و بهبود اقتصاد محلی، منجر به رشد اقتصادی منطقه می گردد. لذا با برنامه ریزی جهت جذب بیشتر گردشگر پزشکی و تلاش برای توریسم پایدار، می توان به افزایش میزان اشتغال مطمئن و تبدیل مشاغل فصلی به مشاغل پایدار و درنتیجه رونق کلی منطقه دست یافت و نهایتا توسعه پایدار در بعد اقتصادی را برای شهر به ارمغان آورد.

 

فرضیه فرعی دوم

فرضیه فرعی دوم پژوهش بیان می دارد که توریسم پزشکی بر بعد اجتماعی توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیر گذار است. برای آزمون این فرضیه از آزمون t-test استفاده شده است، نتایج به دست آمده از این آزمون بیانگر این است که تفاوت معنی‎داری بین میانگین تجربی مفروض یعنی عدد 20، و میانگین به دست آمده یعنی عدد 495/37 وجود دارد. این به آن معنی است که میانگین متغیر بعد اجتماعی توسعه پایدار شهری بالاتر از میانگین مفروض است. بدین ترتیب نتیجه می شود که توریسم پزشکی بر بعد اجتماعی توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیری مثبت و معنی دار دارد. این نتیجه با یافته های مرادی و رحمانی (1389)، شهابیان (1390)، خادم الحسینی و ادهم (1395)، شاهینی فر و عزیزی (1396)، نپان (2016)، همسو می باشد. در رويکرد اجتماعی به توسعة پايدار، جايگاه مردم فقیر و نیازهاي اساسی آنان در اولويت است. در اين رويکرد بر سه عنصر تعهد، عدالت اجتماعی و آزادي تاکید می شود. بدين ترتیب تأمین نیازهاي مادي مردم از اولويت هاي اساسی توسعه پايدار است. وجود توریسم در شهر مساله ایست که می تواند نیازهاي مادي مردم شهر را تامین نماید اما این مساله نیازمند برنامه ریزی کارآمد است. برنامه ای که بتواند تمامی مردم جامعه به ویژه افراد فقیر را از وجود صنعت توریسم در شهر بهره مند نماید و نیز ابزارها و بسترهاي لازم براي تغییر زندگی افراد را تامین کند.

 

فرضیه فرعی سوم

فرضیه فرعی سوم پژوهش بیان می دارد که توریسم پزشکی بر بعد محیط زیست توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیر گذار است. برای آزمون این فرضیه از آزمون t-test استفاده شده است، نتایج به دست آمده از این آزمون بیانگر این است که تفاوت معنی‎داری بین میانگین تجربی مفروض یعنی عدد 20، و میانگین به دست آمده یعنی عدد 961/27 وجود دارد. این به آن معنی است که میانگین متغیر بعد محیط زیست توسعه پایدار شهری بالاتر از میانگین مفروض است. بدین ترتیب نتیجه می شود که توریسم پزشکی بر بعد محیط زیست توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیری مثبت و معنی دار دارد. این یافته با یافته های مرادی و رحمانی (1389)، شهابیان (1390)، حاتمی نژاد و شریفی (1394)، همسو می باشد. از آثار مخرب وجود گردشگر و افزایش جمعیت شهر می توان به تولید زباله بیشتر، افزایش آلودگی هوا و تخریب بیشتر محیط زیست اشاره کرد. این امر مدیران شهری را وادار به اقدام جهت رفع مشکلات مذکور و برنامه ریزی و اجرای طرح هایی در راستای حفظ محیط زیست خواهد نمود. از سویی دیگر، کشوری مانند عراق که سالیان طولانی درگیر جنگ بوده است، فرصتی برای بهبود بافت شهری و فضای سبز نداشته است؛ این واقعیت، این فرصت را ایجاب می کند که با زیباسازی شهر و توسعه پارک ها و فضاهای سبز، گردشگر بیشتری به شهر جذب شود. بدین ترتیب، وجود توریسم (از هر نوع آن) بر توسعه پایدار شهر در بعد محیط زیست، تاثیر خواهد گذاشت.

 

فرضیه فرعی چهارم

فرضیه فرعی چهارم پژوهش بیان می دارد که توریسم پزشکی بر بعد فرهنگی توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیر گذار است. برای آزمون این فرضیه از آزمون t-test استفاده شده است، نتایج به دست آمده از این آزمون بیانگر این است که تفاوت معنی‎داری بین میانگین تجربی مفروض یعنی عدد 20، و میانگین به دست آمده یعنی عدد 065/37 وجود دارد. این به آن معنی است که میانگین متغیر بعد فرهنگی توسعه پایدار شهری بالاتر از میانگین مفروض است. بدین ترتیب نتیجه می شود که توریسم پزشکی بر بعد فرهنگی توسعه پایدار شهری در شهر آبادان تاثیری مثبت و معنی دار دارد. این نتیجه با نتایج پژوهش مرادی و رحمانی (1389) همسو می باشد. از آنجاییکه فرهنگ، زبان، دین و آداب و رسوم مردم کشور عراق بی شباهت به مردم محلی شهر آبادان نیست، وجود توریست های عراقی نمی تواند لطمه ای بر چارچوب فرهنگی مردم شهر وارد کند. با این نگاه، مدیران شهری می توانند با برگزاری رویدادها، فستیوال ها و نمایشگاه های ملی- مذهبی، علاوه بر جذب توریست های عراقی، به حفظ و ارتقا فرهنگ شهر کمک نمایند.

 

منابع فارسی

احمدی، ع.، و اعتمادی، آ. (۱۳۹۰). نقش گردشگری درتوسعه پایدار، اولین همایش بین المللی مدیریت گردشگری و توسعه پایدار، مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.

برامکی یزدی، ح. (1387). عوامل موثر بر توسعه مطالعه موردی: سرمایه اجتماعی، راهبرد یاس، شماره 16.

پوراحمد، ا.، بهدوست، ف.، و فروهودی، ر.(1394). بررسی نقش گردشگری در توسعۀ شهری کرمانشاه، جغرافیا و آمایش شهری منطقه ای، شماره 15، صص 85-100.

پوراصغر سنگاچین، ف.، و اسمعیل اسدی، ر. (1396). اصول، مبانی، اهداف و شاخص های توسعه پایدار (SDG)، معاونت امور اقتصادی و هماهنگی برنامه و بودجه، امور برنامه ریزی، آمایش سرزمین و محیط زیست، سازمان برنامه و بودجه کشور.

حاتمی نژاد، ح.، و شریفی، ا.(1394). بررسی نقش گسترش گردشگری شهری بر توسعة پایدار شهری (نمونة موردی: شهر سنندج)، گردشگری شهری، دورة 2، شمارة 1، صص 74-61.

حسینی نژاد، ر.، و دریاباری، ج.(1396). بررسی نقش گردشگری در توسعه پایدار منطقه ای (نمونه موردی گردشگری سلامت استان اردبیل)، فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، سال هفتم، شماره 3، صص 63-55.

خادم الحسینی، ا.، و ادهم، ن. (1395). نقش گردشگری سلامت در توسعه پایدار شهری با تاکید بر شاخص های اجتماعی- اقتصادی (مورد مطالعه: آبگرم محلات)، پژوهش های مکانی-زمانی، شماره اول.

خاکی، غ. (1384). روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی، نشریه بازتاب.

دادگر، ف.، ملازاده، م.، و ملازاده، و.(۱۳۹۲). بررسی عوامل موثر بر توسعه گردشگری سلامت در ایران، همایش ملی مدیریت بازرگانی با محوریت: کسب و کارهای کارآفرینانه و اقتصاد دانش بنیان، رامسر، دانشگاه پیام نور استان مازندران.

شاهینی فر، م.، و عزیزی، ن.(1396). نقش گردشگری سلامت (با تأکید بر گردشگری پزشکی) بر توسعة اقتصادی ـ اجتماعی شهر کرمانشاه، گردشگری، دوره 5، شماره 9، شماره پیاپی 9.

شهابیان، پ.(1390). بررسی نقش و اثرات گردشگری شهری در توسعه پایدار شهر؛ با تأکید بر ادراک ساکنان، آرمان شهر، شماره 7، صص 121-132.

صابری فر، ر.(1386). توسعه شهری پایدار، پیک نور، سال پنجم، شماره ۲، (پیاپی ۱۸).

صاحبی، س.، و رضایی، ع. (1394). اهداف توسعه‌ی پایدار پس از اهداف توسعه‌ی هزاره، حرکت به سوی دنیای بهتر با ۱۷ گام، دو ماهنامه تحلیلی-پژوهشی آمار، دوره ۳، شماره ۳، صص ۴۱-۴۴.

صدرممتاز، ن.، و آقارحیمی، ز. (1389). صنعت گردشگری پزشکی در ایران: راهکارهایی برای توسعه، ویژه نامه مدیریت اطلاعات سلامت، صص 516-524.

صدرممتاز، ن.، و آقارحيمي، ز. (1389). صنعت گردشگري پزشکي در ايران: راهکارهايي براي توسعه، مديريت اطلاعات سلامت، دوره 7 ، صص 516 - 524.

ضرابی، ا.، و رضائی، م. (1392). برنامه ریزی توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر بابلسر)، فصلنامه علمی پژوهشی اطلاعات جغرافیایی سپهر، دوره 22، صص 13-17.

عزیزی، ا و سیدیان هاشمی، س.(1395). بررسی عوامل مؤثر بر توسعه اجتماعی و اقتصادی در شهر اصفهان، فصلنامه علمی-پژوهشی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، سال دهم، شماره اول، پیاپی (32)، صص 50-27.

فردوسي، م.، جباری، ع.، كيوان آرا، م.، و آقارحيمي، ز. (1390). مرور سيستماتيك بررسي هاي انجام شده در زمينه ي صنعت گردشگري پزشكي، مديريت اطلاعات سلامت، دوره ي هشتم، شماره ي هشتم، ويژه نامه مديريت خدمات بهداشتي درماني.

فني، ز.، عليزاده طولي، م.، و زحمتکش، ز.(1393). تاثيرات گردشگري بر توسعه پايدار شهري از نظر ساكنان (مورد مطالعه: جزيره قشم)، فصلنامه علمي - پژوهشي مطالعات مديريت گردشگري، سال نهم، شماره 28، صص 39 - 72.

گراوند، م.، و پروانه، ف.(1397). توسعة فرهنگی و بررسی ویژگی ها، ابعاد و اهداف آن از دیدگاه امام خمینی (س)، پژوهشنامه متين، سال بیستم، شماره هفتادوهشت، صص 145-127.

مرادی و رحمانی. (1389). نقش گردشگری در توسعه پایدار شهری مطالعه موردی شهر مشهد، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، علمی-پژوهشی، سال هفتم، شماره 25.

معبودی، م.، و حکیمی، ه. (1394). عوامل تعیین کننده ی گردشگری پزشکی؛ نمونه موردی ایران، مجله ی برنامه ریزی و توسعه گردشگری، سال چهارم، شماره ی 15، صص 106-80.

ملکي، س.، و سعيدي، ج. (1395). بررسي ابعاد زيست محيطي و جايگاه محيط زيست شهري در برنامه هاي توسعه ايران، فصلنامه مطالعات مديريت شهري، سال هشتم، شماره بيستم و هفتم، صص 69-89.

نسترن، م.، زنگی آبادی، ع.، خلقی پور، خ. (1386). توسعه پایدار، شهر پایدار، کار و جامعه، شماره ۸۵ و 86.

 

منابع انگلیسی

Aniza., Aidalina, M., Nirmalini, R., Inggit, MCH., and Ajeng, TE. (2009). Health tourism in Malaysia: the strength and weaknesses. Journal Kesihatan Masyarakat, 15 (1). pp. 7-15. ISSN 1675-166.

Cohen, E. (2008). Medical Tourism in Thailand. AU-GSB e-JOURNAL 2008; 1(1): 24-38.

Fetscherin., Marc., Stephano., and Renee-Marie. (2016). The medical tourism index: Scale development and validation, Tourism Management 52, 539e556.

James., Paul., MAGEE., LIAM., SCERRI., ANDY., STEGER., and MANFRED. (2015). URBAN SUSTAINABILITY IN THEORY AND PRACTICE Circles of sustainability, published by Routledge.

Kazemi, M. (2006). Tourism Management. Tehran, Samt.

Kim, K. (2002). The Effects of Tourism Impacts upon Quality of Life of Residents in the Community, Dissertation submitted to the Faculty of the Virginia Polytechnic Institute and State University Impartial fulfillment of the requirements for the degree of Ph.D.

Lee, C.A. (2012). Health Careata Crossroads: Medical Tourism and the Dismantling of Costa Rican Exceptionalism (Doctoral dissertation), Retrieved from Proquest Dissertations and Theses database.

Neupane., Ramesh. (2016), Effects of Sustainable Tourism on Sustainable Community Development in Coastal Regions in the United Kingdom, International Journal of Social Sciences and Management A Rapid Publishing Journal, Vol- 3(1).

Ricafort, K.M.F. (2011). A Study of Influencing Factors That Lead Medical Tourists to Choose Thailand Hospitals as Medical Tourism Destination (Master Dissertation), Webster University, Cha-am, Thailand.

Saravana, K.G., and Krishna, R.R. (2015). Status, growth and impact of medical tourism in India, International Journal of Pharmaceutical Sciences Review and Research, 34(1): 284-291.

Tosum, C. (2001). Challenge of Sustainable Tourism Development in the Developing world, Tourism Management, 22.

WTO. (1995). Concepts. Definition and Classifications for Tourism Statistics. Madrid: World Tourism Organization Press.

Yong, Au., and Nee, Hui. (2018). Positioning Malaysia in Medical Tourism: Implication on Economic Growth in ASEAN Integration, DONESIAN JOURNAL OF BUSINESS AND ECONOMICS, Vol. 1 Issue 1.

Zamfir., Andreea., Corbos., and Razvan-Andrei. (2015). Towards Sustainable Tourism Development in Urban Areas: Case Study on Bucharest as Tourist Destination, Sustainability, 7, 12709-12722; doi: 10.3390/su70912709

 

 

 

پایگاه تحلیلی گفتمانی آبادان نیوز اخبار جنوب غرب کشور را بصورت تحلیلی، گفتمانی و خبری منتشر میکند.